In de wereld van taal schuilt kracht in ontkenning. Litotes benadrukt het tegenovergestelde door iets niet rechtstreeks te bevestigen. Lekker onduidelijk? Lees deze blog dan vooral even verder!
Litotes is een retorische stijlfiguur
Litotes wordt beschouwd als een retorische stijlfiguur omdat het gebruikmaakt van ontkenning om betekenissen te versterken, waardoor communicatie effectiever wordt, vooral in retorische contexten zoals toespraken of literaire werken.
Een blog uit de serie Stijlfiguren.
Maar wat is het dan eigenlijk?
Litotes is een stijlfiguur waarbij iets wordt ontkend om het tegenovergestelde te benadrukken. In plaats van rechtstreeks te zeggen dat iets waar is, wordt het juist niet als onwaar beschreven. Dit leidt tot een vorm van understatement die de boodschap vaak krachtiger maakt dan directe bevestiging.
Twee hoofdrolspelers zijn in Omgebeurd voortdurend op deze manier in gesprek, wat vaak leidt tot lachwekkende maar ook boeiende dialogen.Een interessante dialoog bevat niet weinig litotes. Het is geen onbelangrijk onderdeel van een gesprek. Het is voor een schrijver niet onaantrekkelijk om er gebruik van te maken.
Let op: in bovenstaande stukje komen drie litotes voor. Dat is te veel en vaak vermoeiend voor de lezer.
Waarom schrijvers een litotes gebruiken
Schrijvers gebruiken litotes om verschillende redenen. Het worden ingezet om subtiliteit en nuance toe te voegen aan de taal van het boek. Het maakt dialogen interessant en daardoor (soms) pittiger. Door de kunst van ontkenning goed in te zetten, kunnen schrijvers complexe ideeën op een beknopte en suggestieve manier overbrengen. Het is bijzonder wanneer litotes gebruikt worden om ironie, humor of zelfs sarcasme te creëren. Hierdoor worden teksten levendiger en boeiender voor de lezer.
Een paar ontkennende voorbeelden
Er zijn mogelijkheden genoeg. Een litotes herken je al snel door ontkennende woorden, zoals het woord niet of bijvoorbeeld het woord geen.
“Niet slecht” in plaats van “goed”.
“Niet onaardig” om iets of iemand als aardig te beschrijven.
“Niet oninteressant” als je iets interessant vindt.
“Niet ongewoon” om iets als gebruikelijk te omschrijven.
“Niet onbelangrijk” om iets juist als belangrijk te benadrukken.
“Geen kleine prestatie” om iets indrukwekkend te noemen.
“Geen onbekende naam” om aan te geven dat best wel iemand bekend is.
“Geen onaanzienlijke opkomst” om een grote menigte te suggereren.
“Geen onbelangrijk onderwerp” om te benadrukken dat iets belangrijk is.
“Geen onbemind idee” om iets als geliefd te beschouwen.
Waar komt de litotes voor?
Litotes komt vaak voor in literaire werken, met name in romans, gedichten en essays waar nuance en subtiliteit erg belangrijk zijn. Ook in retorische teksten, politieke toespraken en satire wordt litotes regelmatig gebruikt om effectief te communiceren en op een speciale manier de aandacht van het publiek of de lezer te trekken.
Probeer zelf eens, bij het lezen van een tekst, te ontdekken of je er een litotes in kunt ontdekken. Dat is niet onaardig!
